Wat hebben we dit jaar bereikt

Maatregelen genomen om de effecten van klimaatverandering in beeld te krijgen en te voorkomen
Het klimaatadaptatieplan en de bijbehorende toolbox zijn in ontwikkeling. In 2021 hebben we de negatieve effecten van klimaatverandering nauwkeuriger in beeld gebracht. Om wateroverlast te voorkomen startte het Waterschap Rivierenland eind 2021 met het versterken van de dijk aan de noordzijde van de Waal. We combineren dat in Nijmegen met onze bouwontwikkelingen in de Waalsprong. Projecten in de openbare ruimte zijn klimaatbestendiger ontwikkeld. In de Kamerlingh Onnesstraat en aan de Graafseweg is bijvoorbeeld het groen verlaagd aangelegd. Hierdoor vermindert de kans op overlast bij piekbuien. Om hittestress te voorkomen is in 2021 het lokale hitteplan aangepast in samenwerking met de GGD. Ten slotte zijn er weer vele woonstraten heringericht. Daarbij zetten we samen met bewoners in op minder grijs en meer groen. Dit resulteerde in extra bomen, vergrote boomspiegels en nieuwe groenperken. Op diverse plekken hebben we nieuwe infiltratievelden of wadi’s aangelegd.

Bewoners dragen bij aan een klimaatbestendige stad  
Met de campagne Operatie Steenbreek zijn 2021 ruim 124.000 stenen verwijderd. Iets minder dan de helft komt uit particuliere tuinen en schoolpleinen. In de openbare ruimte gingen er bij de Graafseweg bijna 23.000 tegels uit en samen met bewoners hebben we een stenig plein aan de John Lennonstraat vergroend. De Steenbreek tuinadviseurs gaven afgelopen jaar 42 gratis tuinadviezen plus 1 dakterrasadvies aan particulieren. Nieuw was de samenwerking met een woningcorporatie en een vastgoedontwikkelaar. Naast stenen zijn er met behulp van een subsidieregeling 162 regenpijpen afgekoppeld van het riool en is een record aantal van 124 groendaken aangevraagd en toegekend.

Ecologische beheer  
In de stadsdelen Dukenburg en Nijmegen Noord hebben we gazon laten omvormen naar extensief gras. We hebben het maaibeleid opgesteld en uitgevoerd met als doel om bij te dragen aan de biodiversiteit te. Er zijn kilometers aan houten beschoeiingen van de oevers in Lindenholt en Dukenburg op een vernieuwde en integrale wijze geïnspecteerd. Daarbij onderzochten we welke oevers natuurvriendelijk gemaakt kunnen worden. In Nijmegen Noord hebben we de eerste fase van het onderzoek naar het functioneren van de wadi’s afgerond. Dit leverde al veel inzichten op over het beheer, gebruik en de kwaliteit van onze wadi’s. De eikenprocessierups is meer ecologisch bestreden met een positief resultaat. Tenslotte hebben we succesvol een bestrijdingsmethode toegepast waarbij de wortels van de intensieve plantensoort Japanse Duizendknoop worden verwijderd. Dit is in 2021 uitgebreid met 20 locaties.

Met maatregelen en nieuw beleid versterken we de groene waarden in de stad
In 2021 hebben we het Bomenplan vastgesteld. Onze ambitie is om een jaarlijkse groei van ons bomenareaal te realiseren van 1%. In 2021 is een aantal belangrijke lanen en beplantingsvakken op het Oude landgoed Dukenburg hersteld. Deze maatregelen zorgen niet alleen voor meer bomen, maar ook voor meer gezonde en grotere bomen. Daarnaast is sinds vorig jaar een stadsecoloog aangesteld, die bijdraagt aan de groene, klimaatbestendige en gezonde inrichting van de stad voor mens en dier. Er is gewerkt aan een concept biodiversiteitsplan en de Gedragscode Soortbescherming is van toepassing verklaard.  

We realiseerden en vernieuwden samen met bewoners plekken om te spelen, bewegen en ontmoeten
In 2021 zijn in participatieprojecten met bewoners een plein in Lent vergroend en het plein aan het Sint Stevenskerkhof. Ook is er een tiny forest aangelegd en zijn we gestart met pilots in Brakkenstein en Lindenholt om samen met wijkbewoners sociale en groene knooppunten te realiseren en kleinere speelplekken aan te passen. In de Grote Boel is een speelplek aangelegd en in Neerbosch-Oost is een Cruyffcourt vernieuwd. In Weezenhof is de vijfde Kwiekroute van Nijmegen geopend en op het veldje bij het Montessoricollege is een sportplek voor school en buurt gerealiseerd. We hebben het participatieproces tenslotte verbeterd op basis van feedback van bewoners.

Inwoners hebben geparticipeerd
In 2021 zijn er 70 ideeën voor de openbare ruimte ingediend door bewoners. Hiervan zijn er 33 afgerond. Eén hiervan is bijvoorbeeld de vergroening van het Sint Stevenskerkhof waarbij bewoners hebben geparticipeerd in het vergroenen van de stenige omgeving. De overige ideeën zijn nog in onderzoek en uitwerking. Vanzelfsprekend hadden we tijdens deze periode wel meer moeite met het tot stand laten komen van projecten, omdat het samen aanplanten van plantvakken niet mogelijk was op 1,5 meter. Er zijn dus nog veel projecten in uitvoering. We hebben de gemeenteraad daarom gevraagd om het overgebleven budget van 2021 naar 2022 over te hevelen.

Start vervangingsgolf kapitaalgoederen
In 2021 hebben we van alle groepen van kapitaalgoederen (assets) de basisgegevens zoals areaal, jaar van aanschaf, etc. geactualiseerd. Op basis daarvan kunnen we met behulp van een model de onderhoudsbehoeften en –mogelijkheden bepalen. In de wijken Dukenburg, Hatert en De Biezen is glasvezel aangelegd. In de wijken Centrum, Nieuw-West en Oost zijn we hiermee gestart.

We ondersteunden initiatieven voor stadslandbouw en voedselnetwerken
Afgelopen jaar hebben we verschillende initiatieven ondersteund: van kleinschalige landbouwinitiatieven rondom de stad (de Kop van Malden) tot sociale voedselinitiateven  (Van Tuin tot Bord, Voedselsurplus). Samen met de provincie en andere gemeenten brengen we steeds meer leven in het voedselnetwerk in de regio We  werken aan een notitie over stadslandbouw en de gemeentelijke facilitering van landbouwinitiatieven. Ook zijn we gestart met het verkennen van mogelijkheden voor een voedselloket in De Bastei.

Met verschillende maatregelen hebben we bijgedragen aan het verbeteren van de luchtkwaliteit
Afgelopen jaar  hebben wij in verschillende projecten gewerkt aan een verbetering van de luchtkwaliteit en vermindering van uitstoot. Dit deden we op basis van het uitvoeringsprogramma Op weg naar een gezonde luchtkwaliteit 2020-2030. In 2021 hebben we gewerkt aan de voorbereiding van drie zero emissiezones stadslogistiek: in de binnenstad, Hof van Holland en campus Heijendaal. Voor de zone op  campus Heijendaal hebben we een kosten-batenanalyse uitgevoerd. Deze bleek positief en is gedeeld met de campuspartners. De campuspartners wensen meer inzicht in de kosten en gaan in samenwerking met ons dit nader in beeld brengen. Daarnaast zijn we in 2021 gestart met een aantal subsidieregelingen die bijdragen aan een schonere en gezondere luchtkwaliteit. Met de subsidieregeling voor sloop en vervanging van oude brommers en snorfietsen wordt naar verwachting ongeveer 10% van de 5.000 oude brom- en snorfietsen gesloopt. Met een subsidie voor filters en/of sloop van houtkachels helpen we inwoners om de overlast van houtkachels te verminderen. Ten slotte zijn we gestart met de voorbereiding van een subsidieregeling voor laadinfra voor zero-emissie bestelbussen van ZZP-ers en het MKB.

Scherpere aanpak bedrijven met relevante luchtemissies in Nijmegen-West
Specifieke aandacht ging uit naar Nijmegen-West. Overschrijding van luchtkwaliteitsnormen door de Asfalt Productie-eenheid Nijmegen (APN) bij een meting door de omgevingsdienst heeft geleid tot veel ongerustheid bij omwonenden. Deze casus laat zien dat er met betrekking tot luchtemissies meer inzet nodig is om de vergunningverlening, controle en handhaving te  borgen. In 2021 hebben we een plan opgesteld voor het uitvoeren van meer metingen van de luchtkwaliteit in de leefomgeving in Nijmegen-West en Weurt. Er is een inventarisatie uitgevoerd van relevante emissies van bedrijven op het industrieterrein TPN-West en er zijn in samenwerking met de omgevingsdienst acties voorbereid en uitgevoerd bij individuele bedrijven (waaronder de APN). We hebben bewoners hierbij steeds beter betrokken, onder meer door bewonersavonden te organiseren, de contacten met de wijkvertegenwoordiging te intensiveren en een nieuwe website voor te bereiden en te vullen met de relevante informatie over luchtkwaliteit.

We hebben ingezet op lobby voor schone scheepvaart en een gezonde leefomgeving aan de rivier
We hebben in samenwerking met veel andere stakeholders onze lobbyboodschappen onder het voetlicht gebracht van Europa, het rijk en de Euregio. Op het gebied van schone binnenvaart hebben we vorig jaar het meerjarige Europese project Clean Inland Shipping (CLINSH) inhoudelijk afgerond. Daarin werden diverse binnenvaarttechnieken beproefd en geëvalueerd op hun effect op uitstoot en luchtkwaliteit. Vanuit CLINSH is  aan Europa de aanbeveling gedaan om scheepseigenaren financieel te steunen via een vergroeningsfonds, zodat zij over kunnen stappen op schonere motoren, nabehandelingstechnieken en schone brandstoffen. Daarnaast is in samenwerking met ENGIE, BCTN en andere partners gestart met het project Energy Transhipment Hub. Dit is  een innovatief project, waarbij een laadstation voor batterijcontainers voor het elektrisch varen ontwikkeld gaat worden. Door vertraging in ruimtelijke procedures is de reeds toegezegde EFRO-subsidie ingetrokken en moet gezocht worden naar vervangende financiering. De betrokken partners staan nog steeds achter de uitvoering van het project

We maken bewuster gebruik van het natuurlijk systeem en de bodem
Met onze bodemadviezen beperken we ons niet meer tot de chemische kwaliteit van de bodem. De bodem heeft namelijk nog veel meer. Om ons bewuster te maken  hoe we gebruik kunnen maken van het natuurlijk systeem van ondergrond water en groen, hebben we een stadsgenese gemaakt: dat is het verhaal van de wording van Nijmegen. In 2021 is dit in een pilot uitgewerkt voor de wijk Hengstdal.

In 2021 hebben we het ecologisch maaien van de bermen en grasvelden verder versterkt .
In de stadsdelen Dukenburg en Nijmegen-Noord zijn als pilot veel gazons omgezet in kruidengras en is er veel minder gemaaid. Bewoners reageerden daar verschillend op en waren hier niet allemaal voor (niet netjes, allergieën). In de maand mei hebben we niet alle gazons gemaaid. Aan het einde van het jaar was er een goede evaluatie hierover. Dit is een onderwerp waarbij steeds verschillende belangen spelen. We proberen hierin een juiste balans te vinden. De tweede vlindermonitoring (Nijmegen-Noord) liet zien dat we het in Nijmegen prima doen met ons ecologisch beheer.

We verzorgen de inzameling van huishoudelijke afvalstromen en stimuleren afvalscheiding
We verwachten voor 2021 een scheidingspercentage rond de 73%. Daarmee is het doel van 75% voor 2020 bijna gerealiseerd. In het najaar startten we met het gescheiden inzamelen van luiers en incontinentiemateriaal op 11 locaties bij kinderdagverblijven en milieustraten. Hiermee halen we de laatste grote deelstroom uit het huishoudelijk restafval. Daarnaast hebben we met een gerichte aanpak in zeven inzamelroutes de kwaliteit van het gft-afval verbeterd door intensieve voorlichting aan bewoners, controle en feedback door afvalcoaches. Herhalingsacties bleken nodig om het verbeterde scheidingsgedrag van bewoners vast te houden. Voor hoogbouw hebben we samen met de woningbouwcorporaties de pilot schillenboer doorontwikkeld. Met deze service wordt de gft inzameling gefaciliteerd en gestimuleerd. Bij nieuwe hoogbouwlocaties startten we dit jaar met inpandige inzameling van herbruikbare afvalfracties (oud papier, gft en plastic+). We verwachten hiermee kwaliteit en kwantiteit van deze herbruikbare stromen te verhogen.

Door het in 2020 ingevoerde tarief van € 0,05 per plastic+-zak is het oneigenlijk gebruik ervan sterk verminderd. Het aantal gebruikte zakken is gedaald van bijna 9 miljoen in 2019 naar 5 miljoen in 2021 zonder dat dit een nadelig effect heeft gehad op de ingezamelde hoeveelheid plastic+. Tenslotte leidde een  kleinschalige proef uit 2018 in Hatert met kroonringen (dit zijn haken aan lichtmasten voor de inzameling van plastic+-afval) tot de conclusie dat deze inzamelmiddelen niet verder worden ingevoerd vanwege ongewenste neveneffecten. In plaats daarvan zetten we bij stormachtig weer in op communicatie en preventieve acties ter voorkoming van verwaaiing van plastic+-zakken.  

Project voor betere afvalscheiding door bedrijven in de Binnenstad vertraagd
Als gevolg van de corona-maatregelen stonden veel ondernemingen in de binnenstad onder druk en waren ook langere tijd gesloten. De activiteiten gericht om een verbeterde inzamelstructuur van bedrijfsafval te ontwikkelen, zijn daardoor vertraagd.

We zijn gestart met het opstellen van nieuw afvalbeleid
We zijn in 2021 gestart met de voorbereiding van de ‘Afvalstoffenverordening Nijmegen 2022’. Deze dient ter vervanging van de huidige regelgeving voor het inzamelen en aanbieden van afval in de APV en fungeert als onderlegger voor het nieuw te ontwikkelen afvalbeleidsplan. Met het Rekenkameronderzoek ‘Afval of grondstof’ is een tweede belangrijke basis gelegd voor het nieuwe afvalbeleid. Het rekenkameronderzoek bevestigde dat de kwantitatieve doelstellingen voor huishoudelijk afval (75% afvalscheiding en maximaal 100 kg restafval per inwoner in 2020) bijna gerealiseerd zijn, maar liet ook zien dat we nog beperkt inzicht hebben in en sturing kunnen geven aan de kwaliteit van het gescheiden ingezamelde huishoudelijke afval en het hergebruik ervan. In lijn met de aanbevelingen zal de kwaliteit van de herbruikbare afvalstromen het leidend principe zijn voor het nieuw te ontwikkelen afvalbeleid.

Met projecten jagen we de circulaire economie in onze regio aan
De ontwikkeling van een circulaire economie staat nog in de kinderschoenen. Circulaire initiatieven kunnen alleen in samenwerking met bedrijven, financiers, kennisinstellingen, regiogemeenten en actieve burgers op gang gebracht worden. Dankzij de Investeringsagenda van The Economic Board en de provincie Gelderland zijn in 2021 een aantal business cases tot stand gekomen, waaronder het Kenniscentrum Circulair Bouwen aan de Hubertusstraat Nijmegen en een Electronicahub bij Dar. Hier wordt elektronica-afval van organisaties in heel Zuid Gelderland ingezameld en gesorteerd. De bruikbare componenten gaan vervolgens weer terug naar de producenten. Daarnaast is er met subsidie van het rijk een ambachtscentrum gestart voor het recyclen en upcyclen van sloop- en bouwhout van Dar en Het Goed. Het Stationsgebied Nijmegen is ten slotte aangewezen als casus in een regionaal kennisprogramma Lifeport Circular Lab. Samen met studenten, onderzoekers, bedrijven, bewoners en ProRail werken we in dit gebied circulaire vraagstukken uit.

We bereikten veel inwoners met informatie en acties om energie te besparen
In 2021 hebben we met diverse (online) activiteiten veel mensen in de wijken bereikt om hen te betrekken bij en te interesseren voor het onderwerp aardgasvrij en energie besparen. In Zwanenveld hebben we dat gedaan via nieuwbrieven, warmtescans van woningen, collectieve energierapporten van veel voorkomende woningtypen, werkgroepen,  een tour door de wijk met een duurzame bus én inductiebakfiets, de positieve belevingskaart van de wijk Zwanenveld en een huis-aan-huis enquête aardgasvrij. Ook is de in winkelcentrum Dukenburg de locatie ‘Duurzaam wonen, informatie en inspiratie’ geopend. Inwoners kunnen hier bijvoorbeeld binnen lopen voor duurzaamheidsadvies van het energieloket. Tenslotte ondersteunden wij stadsbrede activiteiten, zoals de inzet van  energiecoaches, collectieve inkopen en energiebesparende producten.

We organiseerden de vierde editie van Groene Vrijdag
Op deze jaarlijkse Nijmeegse duurzame doe-dag was er brede betrokkenheid van Nijmeegse inwoners, organisaties, instellingen en bedrijven en positieve aandacht in de lokale media. Op Groene Vrijdag is een breed scala aan duurzaamheidsthema’s aan bod gekomen en zijn ruim 1000 mensen actief bezig geweest met het mooier en duurzamer maken van Nijmegen. In 2021 dezen we mee aan de ‘Gemeenten4GlobalGoals’ vlaggendag om aandacht te genereren voor de sustainable development goals. Verder hebben we bijgedragen aan het netwerk Kleurrijk Groen, vier Duurzaamheidscafés en de expertgroep ‘vitale groene stad’. Ook internationaal zijn we actief gebleven in het netwerk van European Green Capital steden door (online) deel te nemen aan netwerk- en kennisbijeenkomsten. We hebben onze bestuursfunctie van ICLEI Europe, de Europese afdeling van het wereldwijde netwerk van duurzame steden en regio’s, actief ingevuld. Hiermee hebben we bijgedragen aan internationale zichtbaarheid van Nijmegen als duurzame groene stad en onze kennis- en informatiepositie voor internationale duurzaamheidsontwikkelingen versterkt.

Onvoldoende ondersteuning voor de inkoopstrategie van het warmtenet in Zwanenveld
De  business case voor een warmtenet vanuit ARN naar de wijk Zwanenveld is in 2021 samen met stakeholders en input van Alliander doorgerekend en vertaald naar een inkoopstrategie. De inkoopstrategie beschreef de selectie van een goed en betrouwbaar warmtebedrijf met de beste prijs/kwaliteit verhouding. Hiermee sorteerden we alvast voor op de Wet Collectieve Warmtevoorzieningen (WCW) met de aanwijzing van Dukenburg als “warmtekavel”. De voorgestelde inkoopstrategie wordt door de uitgestelde Warmtewet op dit moment echter onvoldoende ondersteund door wetgeving. Daarnaast ondervinden de woningcorporaties dat er spanning bestaat tussen de te verwachten kosten voor een warmtenetaansluiting en de investeringsruimte die zij hebben. De betaalbaarheid – een belangrijke randvoorwaarde – van de warmtetransitie in Dukenburg staat hiermee onder druk. De woningcorporaties zien nog steeds een warmtenet als beste aardgasvrije oplossing

We gaven een vervolg aan het project ‘zon op bedrijfsdaken’
Via dit project hebben eind 2020 11 bedrijven in totaal 17 SDE++ subsidies aangevraagd voor een totale opwek van circa 5,5 MW. Wij bleven ook in 2021 hierover in contact met de betreffende bedrijven om ze waar mogelijk te faciliteren in de realisatie. Door het on-hold zetten van het provinciale programma ‘Verzilver uw dak’ heeft het project minder aandacht gekregen dan in 2020. Toch hebben we stappen gezet: er zijn uitwerkingen gestart voor inzet van een Regionaal Energie Loket (REL) voor bedrijven en voor het stimuleringsproject ‘de Zonnedakaward’. We hebben de mogelijkheden onderzocht voor toepassing van energiecoöperaties bij  bedrijfsdaken en de problemen die mogelijk ontstaan door netcongestie. Met private partijen is gekeken naar de mogelijkheden voor het opzetten van grote solar-carports. Tot op heden zijn de businesscasussen hiervoor echter nog niet sluitend. We anticiperen op komende wetgeving binnen de Omgevingswet, waarbij het voor gemeenten middels maatwerkvoorschriften mogelijk wordt om zonnepanelen te verplichten op bestaande en nieuwe bouwwerken met en industriële en overige functies.

Extra opdrachten om energiebesparende maatregelen bij bedrijven te bevorderen
In 2021 is gewerkt aan een professionelere uitstraling en betere toegankelijkheid van het netwerk Power2Nijmegen. Hiervoor is een nieuwe huisstijl ontworpen, zijn publicaties verschenen en is een eigen landingspagina ingericht op de gemeentelijke website.  We hebben zoveel mogelijk online de verbinding gelegd met het netwerk door middel van digitale publicaties en een online event. Via het ‘Aanjaagfonds Energietransitie voor bedrijven’ ondersteunen we projecten die Nijmegen helpen om in 2045 energieneutraal te zijn. In 2021 hebben drie initiatieven gebruik gemaakt van dit fonds. Vanuit het Activiteitenbesluit milieubeheer hebben bedrijven en instellingen de verplichting om alle energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder uit te voeren. Om te controleren of de regelgeving voor besparing van energie wordt nageleefd worden door de ODRN in opdracht van de gemeente Nijmegen hiervoor controles uitgevoerd. Bij meer dan 400 bedrijven is deze controle uitgevoerd. Uit driekwart van de 1e controles blijkt dat de regelgeving niet volledig wordt nageleefd.  Daarnaast hebben wij aan de ODRN opdracht gegeven om waar nodig de energievoorschriften te actualiseren van 37 Type C bedrijven. Inmiddels zijn bij vijf bedrijven de energievoorschriften geactualiseerd en afgerond. Verder is in 2021 een voorlichtingscampagne gerealiseerd om kantooreigenaren tijdig te wijzen op de verplichting om per 1/1/2023 label C te hebben voor hun kantoorpand.

Duurzaam inkopen, aanbesteden en ontwikkelen geldt steeds meer als uitgangspunt
We hebben in 2021 geen innovatieve duurzame inkooptrajecten uitgevoerd, maar wel bij alle inkooptrajecten duurzaamheidscriteria overwogen. Bij aanbestedingen in de openbare ruimte is expliciet aandacht besteed aan duurzaamheid, zoals bij het verbeteren van de openbare ruimten in de Jeruzalembuurt, het installeren van nieuwe openbare verlichting, de inrichting van de Hoogstraat en diverse sloopwerken. Een voorbeeld aanbesteding is de bouw en woonrijpmaken van NDW21, waarbij in gunningscriteria invulling is gegeven aan de thema’s klimaatadaptatie, natuurinclusief bouwen, biodiversiteit, hemelwaterberging en circulaire inrichting.

We hebben de uitgangspunten voor duurzame ruimtelijke ontwikkeling uit de Omgevingsvisie vormgegeven in het bestemmingsplan Dukenburg, het ambitiedocument Kanaalzone-zuid en de ontwikkelvisie Winkelsteeg. Ook het bestemmingsplan Waalkwartier is vernieuwend in de manier waarop eisen voor klimaatadaptatie, natuurinclusief bouwen en duurzame mobiliteit nadrukkelijker zijn opgenomen. In 2021 zijn deelaspecten van duurzame stedelijke ontwikkeling leidend geweest in een aantal aanbestedingen en grondverkopen, zoals het bouwrijpmaken van Nieuwe Dukenburgseweg 21 en de verkoop van de schoollocaties aan de Sperwerstraat en Elzenstraat. Dit leidt tot innovatieve duurzame plannen voor deze locaties. In 2021 was een groot aantal duurzame projecten in uitvoering. Highlights zijn onder meer het eerste Nederlandse energieneutrale winkelcentrum in de Waalsprong, de energiezuinige en biobased renovatie van 220 woningen in de wijk Jeruzalem en de Cross Laminated Timber woningen aan de Dobbelmanweg.